Przewoźnicy nie będą już zawierać z zarządcami umów o udostępnianie infrastruktury kolejowej. Zastąpią ją dwie nowe umowy – umowa o przydzielenie zdolności przepustowej oraz umowa o wykorzystanie zdolności przepustowej. W przypadku, gdy w trakcie negocjacji strony nie dojdą do porozumienia, po otrzymaniu odpowiedniego wniosku Prezes Urzędu Transportu Kolejowego będzie wydawał decyzje administracyjne zastępujące te umowy. Regulator będzie mógł według swojego uznania określać warunki tych umów w tych częściach, w których strony nie dojdą do porozumienia.
Umowa o przydzielenie zdolności przepustowej
Zgodnie z przepisami zmienionej ustawy o transporcie kolejowym, do wnioskowania o przydzielenie zdolności przepustowej będzie uprawniony tzw. „aplikant”. Nowością jest to, że aplikantem, który może wnioskować o przydzielenie przepustowości, będzie mógł być nie tylko przewoźnik kolejowy, ale również inne podmioty, zwłaszcza organizatorzy publicznego transportu kolejowego (czyli np. samorządy województw). Tacy aplikanci będą mogli zamówić trasy pociągów, a następnie, w późniejszym terminie, wybrać przewoźnika kolejowego do realizacji rozkładu jazdy. Przewoźnik ten będzie następnie wskazywany zarządcy.
Aplikant uzyska prawo do składania wniosków o przydzielenie zdolności przepustowej dopiero po zawarciu z zarządcą infrastruktury kolejowej umowy o przydzielenie zdolności przepustowej. Przepisy określają, jakie wymagania powinna spełniać taka umowa. Co istotne, jeśli zarządca i aplikant nie dojdą do porozumienia co do postanowień umowy, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, na wniosek aplikanta, wyda decyzję administracyjną zastępującą tę umowę.
W decyzji zastępującej umowę Prezes Urzędu Transportu Kolejowego powtórzy warunki, które zostały ustalone przez aplikanta i zarządcę podczas negocjacji, ale w częściach, co do których nie osiągnęli oni porozumienia, określi on te warunki według swojego uznania. Z tego powodu aplikant powinien w precyzyjny sposób sformułować wniosek o wydanie decyzji, gdyż to w nim będzie się określało aktualne stanowiska stron umowy i zaznaczało te części umowy, co do których strony nie doszły do porozumienia – a więc w których decyzję podejmie Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
Za przełomowe rozwiązanie należy uznać nową możliwość zawarcia przez zarządcę z aplikantem umowy o rezerwację zdolności przepustowej na okres wykraczający poza okres obowiązywania rocznego rozkładu jazdy pociągów.
Umowa o wykorzystanie zdolności przepustowej
Sama umowa o przydzielenie zdolności przepustowej oczywiście nie wystarczy, by korzystać z infrastruktury kolejowej. Przewoźnik kolejowy nabędzie prawo do korzystania z przydzielonej aplikantowi przepustowości dopiero po zawarciu z zarządcą umowy o wykorzystanie zdolności przepustowej.
Podobnie jak w przypadku umowy o przydzielenie przepustowości, jeśli zarządca i przewoźnik nie dojdą do porozumienia co do postanowień umowy o wykorzystanie przepustowości, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, na wniosek przewoźnika lub zarządcy, wyda decyzję administracyjną zastępującą tę umowę.
W decyzji tej Prezes Urzędu Transportu Kolejowego powtórzy warunki, które zostały ustalone przez aplikanta i zarządcę podczas negocjacji, ale w częściach, co do których nie osiągnęli oni porozumienia, określi on te warunki według swojego uznania. Z tego powodu przewoźnik (lub zarządca) powinien w precyzyjny sposób sformułować wniosek o wydanie decyzji, gdyż to w nim będzie się określało aktualne stanowiska stron umowy i zaznaczało te części umowy, co do których strony nie doszły do porozumienia – a więc w których decyzję podejmie Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
Regulacje przejściowe
Zwracamy uwagę, że w omawianej nowelizacji z dnia 16 listopada 2016 roku ustawy o transporcie kolejowym zawarto przepisy przejściowe dotyczące umów pomiędzy przewoźnikami a zarządcą. Zgodnie z nimi, do umów zawieranych na rozkład jazdy pociągów 2017-2018 będzie można stosować przepisy dotychczasowe, o czym należy poinformować Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego. Decyzję w tym zakresie podejmuje zarządca.