Ostatni raport Najwyższej Izby Kontroli jednoznacznie wskazuje na pilną potrzebę uregulowania uprawnień Straży Ochrony Kolei, co ma zdaniem NIK przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa transportu kolejowego.
Straż Ochrony Kolei zatrudnia obecnie ponad 3 tysiące funkcjonariuszy i funkcjonuje w ramach struktur narodowego zarządcy infrastruktury kolejowej. Działalność, w tym uprawnienia tej służby, regulują cząstkowo przepisy rozsiane po rozmaitych aktach prawnych i w wewnętrznych regulacjach PKP PLK, powodując od lat szereg problemów praktycznych i prawnych.
Dość powiedzieć, że podstawowy artykuł Ustawy o transporcie kolejowym dotyczący SOK brzmi: „Zarządca lub kilku zarządców wspólnie w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw transportu wydaną w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych tworzą straż ochrony kolei (…)” (cytat dosłowny). Rzadko zdarza się, aby przez wiele lat funkcjonowały przepisy z tego rodzaju błędem – a w przepisach prawa, jak wiemy, każde słowo ma znaczenie.
W 2016 r. przygotowano projekt ustawy, która ma kompleksowo uregulować sytuację SOK, upodabniając tę służbę do wyspecjalizowanej struktury policyjnej. Niewykluczone, że w wyniku ustaleń ostatniego raportu Najwyższej Izby Kontroli prace nad tą ustawą ruszą z miejsca.
W założeniach nowej ustawy Straż Ochrony Kolei ma mieć prawo do działania na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych. Jest to rozwiązanie analogiczne do rozwiązania przyjętego w Ustawie o transporcie kolejowym. W pewnych przypadkach SOK będzie mógł działać poza obszarem kolejowym (np. w razie czynności w punktach skupu złomu, czynności w związku z użyciem radio-stop przez osoby nieuprawnione, czy w pościgu za sprawcą przestępstwa).
SOK miałby w założeniach wejść w struktury MSWiA. Uzyskiwałby również uprawnienia analogiczne do Policji (de facto stawałby się wyspecjalizowaną policją kolejową).
Projekt nie reguluje zasad współpracy pomiędzy SOK a Prezesem Urzędu Transportu Kolejowego (krajową władzą bezpieczeństwa) ani przedsiębiorstwami kolejowymi – SOK byłby od nich całkowicie niezależny.
Projekt Ustawy o Straży Ochrony Kolei dostępny jest tu:
https://bip.mswia.gov.pl/download/4/27715/Projekt-wersjawyszukiwalna.pdf
NIK o bezpieczeństwie w transporcie kolejowym pisze tu:
https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-bezpieczenstwie-przewozow-kolejowych.html