Nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym nałożyła na przedsiębiorców działających na rynku kolejowym obowiązek udostępniania od dnia 9 grudnia 2017 r. tzw. obiektów infrastruktury usługowej. Realizacja tego obowiązku wymaga odpowiednich przygotowań, na co pozostało już niewiele czasu.
Nowy obowiązek
Nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym z dnia 16 listopada 2016 r. nałożyła na przedsiębiorców działających na rynku kolejowym obowiązek udostępniania od dnia 9 grudnia 2017 r. tzw. obiektów infrastruktury usługowej. Do obiektów tych ustawa zalicza m.in. tory postojowe, punkty zaplecza technicznego, instalacje pomocnicze (niezdefiniowane bliżej w przepisach), kolejowe stacje paliw i instalacje do tankowania na tych stacjach, stanowiska techniczne, w tym stanowiska do czyszczenia i mycia taboru, czy niektóre stacje rozrządowe lub manewrowe. Udostępnianie ma się odbywać na równych i niedyskryminujących zasadach dla wszystkich podmiotów zainteresowanych korzystaniem z danego obiektu.
Konsekwencje dla przedsiębiorców kolejowych
Przedsiębiorcy działający na rynku kolejowym muszą w pierwszej kolejności ustalić, czy posiadają obiekty wymienione w ustawie o transporcie kolejowym jako te podlegające udostępnianiu. Wiąże się to nie tylko z weryfikacją stanu faktycznego na gruncie, ale także z wypracowaniem właściwego rozumienia pojęć użytych w ustawie, co wbrew pozorom wcale nie jest proste. W zasadzie każde z pojęć użytych dla określenia obiektów infrastruktury usługowej może budzić problemy interpretacyjne.
Dotyczy to nie tylko takich pojęć jak np. „instalacje pomocnicze”, które zgodnie z ustawą muszą być udostępniane, ale przepisy ich w żaden sposób nie definiują (można się domyślać, że będą to np. instalacje sprężonego powietrza, przepływowe zbiorniki do gromadzenia odpadów czy stanowiska do wodowania pojazdów, ale nie jest to jasne).
Nawet tak pozornie oczywiste pojęcie jak „tory postojowe”, nie jest jednoznaczne. Na przykład tory, na których „nocują” pojazdy kolejowe, w większości przypadków będą stanowić tory postojowe w rozumieniu ustawy (i jako takie powinny podlegać udostępnianiu, chyba że zajdą wyjątki przewidziane w ustawie, np. operator może odmówić dostępu do tych torów, gdy nie będzie na nich przepustowości). Jeśli tory te są jednak zlokalizowane na obszarze punktów zaplecza technicznego (zakładów naprawczych) i są przeznaczone wyłącznie do odstawiania pojazdów kolejowych oczekujących np. na przegląd określonego poziomu utrzymania albo na naprawę bieżącą czy awaryjną, można argumentować, że nie stanowią one torów postojowych w rozumieniu ustawy.
Do przedsiębiorcy posiadającego dane obiekty będzie też należało ustalenie, czy mogą być udostępniane np. punkty tankowania pojazdów w sytuacji, gdy podmiot ten nie posiada koncesji na obrót paliwami, albo obiekty wybudowane przy wsparciu środków z programów unijnych, gdy we wniosku o dofinansowanie wskazano, że projekt ma nie generować dochodu.
Po ustaleniu, które obiekty będą stanowiły obiekty infrastruktury usługowej, kwestią wymagającą decyzji będzie przyjęcie zasad udostępniania torów dojazdowych do takich obiektów. Tory takie mogą być udostępniane, co jednak wiąże się w szczególności z koniecznością ustalania stawek dostępu zatwierdzanych przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (czego szereg podmiotów będzie chciało uniknąć), albo tory te mogą zostać zakwalifikowane jako element określonego obiektu infrastruktury usługowej (i wówczas przedsiębiorca nie będzie pobierać odrębnych opłat za korzystanie z tych torów).
Udostępnianie obiektów będzie wymagało przygotowania odpowiedniej dokumentacji, w tym regulaminów dostępu do tych obiektów. Odpowiednie skonstruowanie regulaminów będzie ważnym czynnikiem umożliwiającym sprawne udostępnianie obiektu. Będzie to też właściwe miejsce do wskazania warunków, pod jakimi można odmówić dostępu do obiektów. Na przykład określenie w regulaminie, jaki jest dozwolony maksymalny nacisk na oś na torach zaplecza przystosowanego wyłącznie do obsługi pojazdów służących do obsługi ruchu pasażerskiego, może uzasadniać odmowę wpuszczania na to zaplecze ciężkich pociągów towarowych. Konieczne jest również odpowiednie przygotowanie cennika dostępu do obiektu, uwzględniającego określone w ustawie ograniczenia wysokości rozsądnego zysku.
Udostępnianie obiektów będzie wymagało realizacji również dalszych obowiązków określonych w ustawie o transporcie kolejowym. Na przykład jeżeli operatorem udostępniającym obiekt będzie przewoźnik kolejowy, to będzie on zobowiązany do prowadzenia odrębnej rachunkowości dla działalności polegającej na zarządzaniu obiektami, co może wymagać odpowiedniego przebudowania wewnętrznego systemu księgowego.
Zwracamy ponadto uwagę, że nie zachodzi obowiązek udostępniania obiektów infrastruktury usługowej połączonych z kategoriami infrastruktury wymienionymi w ustawie o transporcie kolejowy.
Nie ulega wątpliwości, że wejście w życie przepisów nakładających obowiązek udostępniania obiektów infrastruktury usługowej wymaga aktywnej reakcji ze strony podmiotów działających na rynku kolejowym, a prace przygotowawcze, jeśli jeszcze nie zostały przeprowadzone, należy zacząć już teraz.
Treść znowelizowanej ustawy o transporcie kolejowym
Znowelizowana ustawa o transporcie kolejowym dostępna jest tu: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20030860789