Uznanie dróg kolejowych przedsiębiorstwa korzystającego z własnej kolei za element tzw. transportu wewnątrzzakładowego może nastąpić jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Bocznice kolejowe w większości przypadków nie mogą być traktowane jako część systemu transportu wewnątrzzakładowego. Błędna kwalifikacja wynikająca z braku odpowiedniej analizy naraża przedsiębiorcę na karę pieniężną za niedopełnienie obowiązków ustawowych. Ponadto niedopełnienie obowiązków regulacyjnych, w postaci braku statutu sieci kolejowej, jest równoznaczne z nadaniem zarządzanej infrastrukturze statusu infrastruktury nieczynnej, po której nie wolno prowadzić ruchu kolejowego. Takie stanowisko wydał Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
W związku z tym, że podczas wykonywania zadań przez Prezesa UTK kilkakrotnie stwierdzono nieprawidłową kwalifikację ruchu na infrastrukturze bocznicowej jako transportu wewnątrzzakładowego, Prezes UTK wydał stanowisko w tej sprawie.
Prezes UTK podkreślił, że transport wewnątrzzakładowy może występować jedynie w wyjątkowych sytuacjach.
Zgodnie z Ustawą o transporcie kolejowym, ustawy tej nie stosuje się do „transportu szynowego wykonywanego w ramach wewnątrzzakładowego procesu produkcji, przetwórstwa lub dystrybucji, jednego lub kilku sąsiadujących przedsiębiorstw, w tym na obszarze górniczym – kopalń odkrywkowych, zwałowisk odpadów, zakładów hutniczych i koksowni, w trakcie którego pojazdy w nim uczestniczące nie wyjeżdżają poza obszar przedsiębiorstw lub wyjeżdżają wyłącznie na infrastrukturę prywatną.” (art. 3 ust. 1 pkt 2 Ustawy o transporcie kolejowym).
Prezes UTK odnosząc się do ww. przepisu wskazał, że w definicji ustawowej pojawiają się przykładowe lokalizacje charakterystyczne dla tego typu systemów transportu wewnętrznego, takie jak kopalnie odkrywkowe, zwałowiska odpadów, zakłady hutnicze i koksownie, a dodatkowo, że Ustawa o transporcie kolejowym ogranicza zasięg transportu wewnętrznego, bowiem „pojazdy w nim uczestniczące nie wyjeżdżają poza obszar przedsiębiorstw lub wyjeżdżają wyłącznie na infrastrukturę prywatną„.
Co istotne, posiadanie transportu wewnątrzzakładowego oznacza, że przedsiębiorstwo zarządzające taką infrastrukturą nie podlega obowiązkom wynikającym z Ustawy o transporcie kolejowym.
Nie można jednak uznać, że strony mogą dowolnie decydować o tym, co stanowi tzw. transport wewnątrzzakładowy.
To bowiem treść Ustawy o transporcie kolejowym – a nie wola podmiotu – decyduje o tym, kiedy mamy do czynienia z transportem wewnątrzzakładowym.
Prezes UTK zwrócił uwagę, że Ustawa o transporcie kolejowym zawiera definicję bocznicy kolejowej. Zgodnie z nią bocznica kolejowa to „wyznaczona przez zarządcę infrastruktury droga kolejowa, połączona bezpośrednio lub pośrednio z linią kolejową, służąca do wykonywania czynności ładunkowych, utrzymaniowych lub postoju pojazdów kolejowych albo przemieszczania i włączania pojazdów kolejowych do ruchu po sieci kolejowej”.
W ocenie Prezesa UTK zakres czynności właściwych dla bocznicy kolejowej ogranicza możliwość traktowania bocznicy jako części systemu transportu wewnętrznego.
Prezes UTK podkreślił, że wszelkie dostawy produktów/ładunków do zakładu produkcyjnego przy użyciu transportu kolejowego nadane z punktów ładunkowych mieszczących się poza przedsiębiorstwem (granicami infrastruktury zarządzanej) nie podlegają kwalifikacji jako wchodzące w zakres transportu wewnętrznego. Również, jeżeli transport odbywa się od nadawcy do odbiorcy poprzez infrastrukturę innego zarządcy, generalnie nie powinien podlegać kwalifikacji jako transport wewnętrzny.
Tym samym zdaniem Prezesa UTK ruch i czynności na bocznicy kolejowej rzadko będą mogły być klasyfikowane jako transport szynowy wykonywany w ramach wewnątrzzakładowego procesu produkcji.
Skutki niewłaściwej kwalifikacji infrastruktury jako transportu wewnątrzzakładowego
Jak wskazał Prezes UTK, błędna kwalifikacja wynikająca z braku odpowiedniej analizy naraża podmiot na karę pieniężną za niedopełnienie obowiązków ustawowych. Ponadto niedopełnienie obowiązków regulacyjnych, w postaci braku statutu sieci kolejowej, jest równoznaczne z nadaniem zarządzanej infrastrukturze statusu infrastruktury nieczynnej, po której nie wolno prowadzić ruchu kolejowego.
Stanowisko Prezesa UTK dostępne jest tu:
https://www.utk.gov.pl/download/1/44627/StanowiskoPrezesaUTKwsprawietransportuwewnetrznego.pdf
Więcej na temat obowiązków ciążących na użytkownikach bocznic kolejowych
O obowiązkach ciążących na użytkownikach bocznic kolejowych (i konsekwencjach ich nieprawidłowej realizacji) wynikających z ostatniej dużej nowelizacji Ustawy o transporcie kolejowym pisaliśmy w szczególności tu: